Μια εμπεριστατωμένη προσέγγιση των προβλημάτων που έχει προκαλέσει στην κοινωνία ο κορωνοϊός και τα οποία φυσικά δεν είναι μόνο ιατρικά, επιχειρεί να κάνει μια ομάδα Ελλήνων επιστημόνων η οποία δημιούργησε ένα πολύ ενδιαφέρον website (dideady.gr)
Μέσα από εκεί επιχειρεί να κάνει μια άκρως επιστημονική ανάλυση πολλών δεδομένων προκειμένου να ρίξει φως σε διάφορες πτυχές της «εποχής του κορωνοϊού» και να διαφωτίσει έτσι περισσότερο τον κόσμο.. Μεταξύ άλλων, στο εισαγωγικό της σημείωμα, η ομάδα των Ελλήνων επιστημόνων σημειώνει και τα ακόλουθα:
-Η σημερινή κρίση Δημόσιας Υγείας οφείλεται σε μια πανδημία ανισοτήτων.
-Αποτελεί γενικευμένο ζήτημα που αφορά σε όλες τις εκφάνσεις της Υγείας με τον ευρύτερο ορισμό του Π.Ο.Υ., κι όχι απλά ένα μεμονωμένο κλινικό πρόβλημα.
-Προκαλεί σωματικές, ψυχικές και κοινωνικές, δηλαδή ηθικές, πολιτικές, οικονομικές, νομικές, παιδαγωγικές, επικοινωνιακές, και πολιτιστικές συνέπειες.
-Οι αποφάσεις για τη διαχείριση της κρίσης, ακόμη και όταν καταλήγουν σε πιθανώς αναγκαίες και δικαιολογημένες υπερβάσεις, οφείλουν να βασίζονται στην επιστημονική τεκμηρίωση, στη νομιμότητα, στην απόλυτη διαφάνεια και στο σεβασμό των ατομικών ελευθεριών.
-Αποτελεί βασική αρχή Δημόσιας Υγείας η διασφάλιση πως κάθε παρέμβαση δεν θα οδηγήσει σε περισσότερες βλάβες, βραχυχρόνιες ή μακροχρόνιες, σε σχέση με τα δυνητικά οφέλη.
-Χωρίς προσεκτική αξιολόγηση τόσο του δυνητικού οφέλους όσο και των βλαβών από τα μέτρα διαχείρισης της κρίσης, κινδυνεύουμε να υπονομεύσουμε συνολικά και μη-αναστρέψιμα την υγεία του πληθυσμού.
-Η διαχείριση κάθε κρίσης Δημόσιας Υγείας είναι απαραίτητο να έχει διεπιστημονική προσέγγιση και να αποσκοπεί πάντα στην Υγεία του πληθυσμού ως σύνολο, όπως την ορίζει ο Π.Ο.Υ.
Πανδημία COVID-19 και βιοηθική
Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στη σχέση της πανδημίας με την βιοηθική και κατά πόσο αυτή επηρεάζεται. Διαβάστε:
Κάθε παρέμβαση που αφορά στην Υγεία του ατόμου οφείλει να ακολουθεί βασικές αρχές της βιοηθικής. Η πανδημία COVID-19 (και κάθε άλλη κρίση Δημόσιας Υγείας)δεν μπορεί να αποτελεί εξαίρεση. Οι 4 βασικές αρχές της βιοηθικής είναι ένας στοιχειώδης οδηγός ηθικής προσέγγισης των διλημμάτων που προκύπτουν στο χώρο της Υγείας.
Η αρχή της ωφέλειας (principle of beneficence)
Ως «ωφέλεια» νοείται η διενέργεια πράξεων που συμβάλλουν στην ευημερία του ατόμου (όχι απλά στη σωματική υγεία του), στην πρόληψη και στην αποκατάσταση βλαβών.
Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και η ενδυνάμωση των ασθενών, ώστε να καθίστανται ικανότεροι στη λήψη αυτόνομων αποφάσεων για την υγεία τους και τις επιλογές που τους αφορούν.
Η αρχή της μη-βλάβης (principle of non-maleficence)
«Διαιτήμασί τε χρήσομαι ἐπ’ ὠφελείῃ καμνόντων κατὰ δύναμιν καὶ κρίσιν ἐμὴν, ἐπὶ δηλήσει δὲ καὶ ἀδικίῃ εἴρξειν. Οὐ δώσω δὲ οὐδὲ φάρμακον οὐδενὶ αἰτηθεὶς θανάσιμον, οὐδὲ ὑφηγήσομαι ξυμβουλίην τοιήνδε.»
(Συνταγές θα δίνω ιατρικές που θα ᾽ναι -όσο από τη δύναμη και τη δική μου κρίση εξαρτάται- μόνο για το καλό του αρρώστου, και θα φυλάγομαι μη δώσω συνταγή για το κακό ή για να βλάψω. Και να μου το ζητήσουν, φάρμακο θανατηφόρο σε κανέναν δεν θα δώσω. – Ιπποκρατικός Όρκος)
Η αρχή της μη-βλάβης δεν περιορίζεται μόνο στη μη πρόκληση πραγματικής ζημίας, αλλά και στη μη πρόκληση κινδύνου ζημίας.Ευρύτερα δε, στη μη πρόκληση πόνου, στη μη πρόκληση ζημίας, στη μη στέρηση ευκαιριών και στη μη στέρηση ελευθεριών.
Η αρχή του σεβασμού στην αυτονομία του ατόμου (principle of autonomy)
Ως «αυτονομία» ορίζεται η ικανότητα του ατόμου να σκέφτεται, να αποφασίζει και να ενεργεί ανεξάρτητα και χωρίς ψυχολογικά ή σωματικά εμπόδια.
Η αρχή αυτή βάλλεται έντονα σε καταστάσεις επιδημιών όπου, σε αντίθεση με τη θεραπευτική σχέση, το ζητούμενο, αντί να είναι το άμεσο όφελος του ασθενούς, μετατοπίζεται στο γενικότερο κοινωνικό, αλλά και το ερευνητικά αναμενόμενο όφελος.
Η ουσιαστικότερη έκφραση της αρχής του σεβασμού στην αυτονομία είναι ο θεσμός της συνειδητής (ενημερωμένης) συγκατάθεσης (informed consent). Κάθε ασθενής πρέπει να έχει δώσει τη συγκατάθεσή του για οποιαδήποτε επέμβαση στο σώμα του, αφού προηγουμένως ο υγειονομικός του έχει παράσχει τις απαραίτητες πληροφορίες, ώστε να μπορέσει ο ασθενής να προβεί σε μία τελική επιλογή. Σημειώνεται πως η πληροφορία θα πρέπει να είναι έγκυρη, αντικειμενική και ολοκληρωμένη, και να περιλαμβάνει ενημέρωση ακόμη και για τα άγνωστα δεδομένα σχετικά με την οποιαδήποτε παρέμβαση.
Η αρχή της δικαιοσύνης (principle of justice)
Η αρχή της δικαιοσύνης αναφέρεται και ως αρχή της ισοτιμίας. Παρόλο που οι περισσότερες κοινωνίες την προστατεύουν θεωρητικά, στην πράξη νομικές, οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες επηρεάζουν αρνητικά τη Δημόσια Υγεία. Δικαιοσύνη στην Υγεία σημαίνει δίκαιη κατανομή πόρων (διανεμητική δικαιοσύνη), σεβασμός στα ανθρώπινα δικαιώματα και σεβασμός των ηθικά αποδεκτών νόμων (νομική δικαιοσύνη).
Ιδιαίτερης μνεία χρήζει εδώ η «Θεωρία της Δικαιοσύνης» (“Theory of Justice”) του John Rawls, ενός από τους σημαντικότερους πολιτικούς φιλοσόφους του 20ου αιώνα. Κατ’ αυτόν, η σημαντικότερη πτυχή της ακριβοδίκαιης άσκησης πολιτικής εξουσίας είναι η συνύπαρξη των μελών μιας πολιτικής κοινότητας ως ελεύθερων και ίσων, και τα θεμελιώδη ατομικά δικαιώματα και ελευθερίες έχουν προτεραιότητα και δεν πρέπει να ανταλλάσσονται έναντι άλλων κοινωνικών αγαθών.
Στα ευρύτερα πλαίσια της δικαιοσύνης και της ισονομίας ανήκουν και οι αρχές της μη διάκρισης και του μη στιγματισμού, που υιοθετήθηκαν από την UNESCO στην Οικουμενική Διακήρυξη για τη Βιοηθική και τα Ανθρώπινα Δικαιώματα το 2005. Στο άρθρο 11, η διακήρυξη ορίζει ότι σε κανένα άτομο ή ομάδα δεν πρέπει να γίνεται διάκριση ή στιγματισμός για οποιονδήποτε λόγο, παραβιάζοντας την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες.
Συμπεράσματα
Στις τρέχουσες συνθήκες πανδημίας που βιώνουμε ως κοινωνίες, γίνεται φανερό ότι η κρίση που αντιμετωπίζουμε δεν αφορά ένα κλινικό ιατρικό πρόβλημα μόνο. Αντίθετα, αποτελεί πρόκληση και απειλή να βιώσουμε μια βαθύτατη κρίση βιοηθικής. Ο κίνδυνος είναι ήδη ορατός, για παράδειγμα με ζητήματα που εγείρονται από την έμμεση υποχρεωτικότητα του εμβολιασμού όπως αυτή πιθανώς υπονοείται από τη θεσμοθέτηση του πιστοποιητικό εμβολιασμού και τους τρόπους χρήσης του, με δεδομένη την απουσία επιστημονικής τεκμηρίωσης και εκτίμησης για το όφελος και τις βλάβες αυτής της θεσμοθέτησης. Οι άνθρωποι καλούνται ουσιαστικά να αρνηθούν εκούσια την αυτονομία τους προκειμένου να τους δοθεί μια κάποια ελευθερία μετακίνησης, η οποία υπό φυσιολογικές συνθήκες θα θεωρούνταν αυτονόητη. Ο κίνδυνος είναι εξίσου ορατός λόγω της αδιαφάνειας και της έλλειψης λογοδοσίας στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων σχετικά με τα μέτρα διαχείρισης της πανδημίας.
Μόνο με σεβασμό και εντρύφηση σε θεσπισμένες αρχές και αξίες μπορεί να αντιμετωπιστεί η πανδημία πάνω σε μία πανανθρώπινα ηθική βάση. Οποιαδήποτε άλλη στυγνά τεχνοκρατική προσέγγιση οδηγεί σε ηθικά απορριπτέες μορφές πολιτικής διαχείρισης του πληθυσμού. Ελπίζουμε ότι οποιαδήποτε τέτοια απόπειρα θα αποτύχει, τόσο ουσιαστικά όσο και στις συνειδήσεις των ανθρώπων του μέλλοντος».